Alfabè kreyòl ayisyen an
Alfabè lang kreyòl ayisyen an gen 32 grafèm ladan l. Yon grafèm se yon tèm lenguis yo itilize pou pale de yon senbòl ki reprezante yon son. Piske gen son oswa fonèm nan alfabè kreyòl ayisyen an ki fòme ak plizyè lèt, nou pa di alfabè a gen 32 lèt, men nou di li gen 32 grafèm. Men 32 grafèm alfabè kreyòl ayisyen an:
a, an, b, ch, d, e, è, en,
f, g, h, i, j, k, l, m,
n, ng, o, ò, on, ou, oun p,
r, s, t, ui, v, w, y, z.
Nou ka divize 32 grafèm sa yo an 2 gwoup: 18 konsòn ak 14 vwayèl.
Nou ka divize konsòn yo an 2 gwoup: Konsòn nazal: m, n ak ng. Epi rès konsòn yo se konsòn oral. E vwayèl yo kapab sibdivize an 3 lòt gwoup: 8 vwayèl oral (ou vwayèl bouch), 4 vwayèl nazal (oswa vwayèl bouch-nen) e 2 demi vwayèl (ou vwayèl-konsòn).
Konsòn ak vwayèl yo.
Konsòn ak vwayèl
Men lis 18 konsòn ki nan alfabè a:
b, ch, d, f, g, h, j, k, l, m, n, ng, p, r, s, t, v ak z.
Konsòn ak vwayèl
Gen 14 vwayèl. Vwayèl yo sibdivize an 3 gwoup:
Uit vwayel oral (vwayèl bouch): a, e, è, i, o, ò, ou, ui ak ui.
NB: Yo rele “ui” yon “wayèl espesyal” tou.
Kat vwayèl nazal (bouch-nen): an, en, on ak oun.
Twa demi vwayèl (vwayèl-konsòn oswa demi-konsòn): w ak y.
Tablo pwononsyasyon
| Gafèm | Pwonon. | Fonetik (IPA) | Egzanp | |
|---|---|---|---|---|
| 1 | a | a /a/ | /a/ | anana / pàn |
| 2 | an | an /ã/ | /ã/ | anj |
| 3 | b | b /be/ | /b/ | balon |
| 4 | ch | /ʃ/ | /ʃ/ | chat |
| 5 | d | de /de/ | /d/ | domino |
| 6 | e | e /e/ | /e/ | epe / énmi |
| 7 | è | è /ɛ/ | /ɛ/ | èg |
| 8 | en | en /ɛ̃/ | /ɛ̃/ | èg |
| 9 | f | èf /ɛf/ | /f/ | fenèt |
| 10 | g | je /ʒe/ | /g/ | gita |
| 11 | h | ach /aʃ/ | /h/ | hing hang |
| 12 | i | i /i/ | /i/ | izin |
| 13 | j | ji /ʒi/ | /ʒ/ | Jezi |
| 14 | k | ka /ka/ | /k/ | kepi |
| 15 | l | èl /ɛl/ | /l/ | lanp |
| 16 | m | m /ɛm/ | /m/ | moto |
| 17 | n | n /ɛn/ | /n/ | nich |
| 18 | ng | /ŋ/ | /n/ | ling, hinghang |
| 19 | o | o /o/ | /o/ | oto jón |
| 20 | ò | ò /ɔ/ | /ɔ/ | òdinatè |
| 21 | on | on /ɔ̃/ | /ɔ̃/ | pon |
| 22 | ou | ou /u/ | /u/ | tanbou |
| 23 | oun | oun /un/ | /u/ | choukoun |
| 24 | p | pe /pe/ | /p/ | papa |
| 25 | r | èr /ɛɣ/ | ~/r/ | radyo |
| 26 | s | ès /ɛs/ | /s/ | sandal |
| 27 | t | te /te/ | /t/ | tab |
| 28 | ui | ui /ɥi/ | /ɥi/ | uit |
| 29 | v | ve /ve/ | /v/ | valiz |
| 30 | w | double v /dubleve/ | /w/ | wout |
| 31 | y | igrèk /igʁɛk/ | /j/ | yanm |
| 32 | z | zèd /zɛd/ | /z/ | zwazo |
